Göstergebilim
Göstergebilimin diğer bir adı ise “semiyotik”tir. Göstergelerin yorumlanması üretilmesi ve işaretlerinin anlamlandırılma ile tüm süreçlerinin ve faktörlerin sistemli bir şekilde incelenmesini sağlayan önemli bir bilim dalı olmaktadır. Göstergebilim için Fransızlar Semiyoloji terimini kullanmaktadır. Semiyotik disiplinler ve kuramlar arası geniş ölçekli bir sahayı oluşturmaktadır.
Göstergebilim kendi içerisinde bir bilim dalı olduğu gibi aynı zamanda diğer disiplinler arasında bağlantı ve koordinasyon sağlamaktadır. Göstergebilim ile sık kullanılan diğer bilim dalları ise şu şekillerde olmaktadır.
- Anlam Bilimi
- Dil Bilimi
- Fonetik
- Mimarlık
- Sosyoloji
- Psikanaliz
gibi birçok bilim ve sanat dalının oluşturduğu bütünlük göstergebilimin içerisine girmekte ve bu bilim ile sanat dallarının kendi içerisinde oluşturduğu anlamlı bütünleri ortaya çıkarmaya çalışmaktadır.
Göstergebilim Nedir?
Yapısalcı yaklaşımların bir modeli olan semiyoloji veya diğer adı ile göstergebilimin incelenmesinde birçok farklı etmen bulunmaktadır. Bu etmenler ise kültürel kodlar, gelenekler, dünya görüşü ve metni anlamlandırma süreçleridir. Bu süre zarfından geçen tüm çalışmalar ve egzersizler göstergebilimin alanına girmektedir.
Göstergebilim ve Anlam Bilim
Eski Yunancada işaret anlamı taşıyan Semeion kelimesi bugünkü anlamı ile ilk kez John Locke tarafından kullanılmaktadır. John Locke 1690 yılında kaleme aldığı “Essays Concerning Human Understanding” adlı eserinde semiyoloji ve göstergebilim kavramlarına yer vermiştir. Fakat Modern anlamda ve en geniş hali ile kuramın oluşturucusu ise Ferdinand de Saussure olmuştur. Kuramcının 1916 yılında yaynlanan Genel Dil Bilimi Dersleri adlı kitabında semiyoloji, semiyotik ve göstergebilim alanında önemli tezler ve çalışmalar bulunmaktadır. Göstergebilim kuramı diğer önemli temsilcileri ise şu isimlerden oluşmaktadır; Roland Barthes, Umberto Eco, Mihail Bahtin’dir. Roland Barthes, Charles Sanders Peirce gibi isimler göstergebilim alanında önemli düşünceler ortaya atmışlardır.
Mimari, sanat ve iletişim alanlarında yoğunlukla kullanılan göstergebilim aynı zamanda psikanaliz için de oldukça önemli olan bir dayanak göstermektedir. Psikolojik süreçlerin belli kodlar ile çözümlenmesinde ve algılanmasında başvurulan göstergebilim kişiler için bir anlamlandırma sürecidir.
Edebi Metinlerin Göstergebilim Yöntemi İle İncelenmesi
Bilindiği üzere tüm metinlerin ve oluşturulan tüm eserlerin iki farklı anlam boyutu vardır ve bu anlam boyutları herkes için farklılık göstermektedir. Göstergebilim de aslında öznel süreçlerin yönlendirilmesidir. Öncelikle edebi metinlere baktığımız zaman iki farklı anlam boyutu ile karşılaşmaktayız. Birinci anlam boyutunda herkesin anlamlandırdığı genele hitap eden metin anlamları bulunmaktadır. Fakat göstergebilim ile metin incelendiği zaman söylenen sözün altındaki anlamlar aranmakta ve ortaya çıkarılmaktadır.
Göstergebilim sadece metinlerin yani sözlerin ve kelimelerin anlam boyutunu değil aynı zamanda metnin kuruluşunu ve ses dizgesini de oluşturmaktadır. Peşi sıra gelen cümlelerin oluşturacağı anlam dizgeleri anlambilim yani göstergebilimin ana temasını oluşturmaktadır. Özellikle de masal metinleri göstergebilim için oldukça fazla materyal içermektedir.
Dilin Göstergebilim Açısından İncelenmesi
Göstergebilim yazılı olan metinleri farklı olarak anlamlandırdığı gibi aynı zamanda sözel metinleri de farklı olarak anlamlandırmaktadır. Aynı metinlerin yazılı halleri ile bir konuşmacı tarafından seslendirilmesi değişik anlam içerikleri oluşturacaktır. Çünkü göstergebilim söz için ayrı kelime için ayrı anlam üretecektir. Söz için üretilecek olan anlamlarda konuşmacının hali tavrı, diksiyonu ve vurgusu da işin içine girecek ve bu durumlar anlatılmak istenen metnin anlam boyutunda değişikler oluşmasına neden olacaktır.
Metinlerin anlam boyutu için öncelikle kesitlerin bulunması gerekmektedir. Metinlerde her gelişim çizgisi yeni bir anlam boyutu oluşturacaktır. Özellikle de metinleri farklı kulvarlara taşıyan ve hem hikayeyi hem de karakteri değişik bir noktaya götürecek olan anlam boyutları kesitleri farklılaştıracak ve göstergebilimin değişik şekillerde yorumlanmasına ve analiz edilmesine neden olacaktır.
Yorum Yap